موقعيت جغرافيايی و اقليم منطقه حفاظت شده كالمند-بهادران
منطقه حفاظت شده كالمند_بهادران درجنوب مركز استان يزد قرار دارد. وسعت اين منطقه حدود 250 هزار هكتار برآورد شده است. بلند ترين نقطه اين منطقه در كوه مدوار با ارتفاع 3290 متر و پست ترين نقطه آن در كفه مهدي آباد 1400 متر از سطح دريا قرار دارد. ميزان بارندگي در نقاط مختلف اين منطقه متفاوت بوده و از حداقل 50 تا حداكثر 150 ميلي متر در سال متغير مي باشد. آب و هواي اين منطقه تابع سيستم كلي شرايط آب و هواي حاكم بر استان يزد مي باشد و داراي اقليم خشك وبياباني مي باشد.
تاريخچه حفاظتی منطقه حفاظت شده كالمند-بهادران
اين منطقه در سال 1354 بدليل تخم گذاري«هوبره»كه پرنده اي با ارزش و كمياب،نادر و داراي ارزشهاي بين المللي در مجامع علمي است
مورد توجه قرار گرفت و از سال 1355 شكار جانوران وحشي در آن منطقه،ممنوع اعلام شد. واز تاريخ اول خرداد ماه 1370 با تصويب شوراي عالي حفاظت محيط زيست در زمره مناطق چهار گانه تحت مديريت سازمان قلمداد شد و بطور رسمي به عنوان منطقه حفاظت شده كالمند_بهادران اعلام گرديد.
اهميت و انگيزه حفاظت منطقه كالمند-بهادران
در سال 1354 با توجه به مشاهدات مكرر مامورين بر مشاهدات جوجه هاي هوبره در محدوده كالمند_بهادران بدليل اينكه پرنده مذكور از زمره پرندگان مهاجر بوده و در معرض خطر انقراض قرار داشت و همچنين گونه هاي ديگر از قبيل جبير و كل و بز،قوچ و ميش اين منطقه را از نظر تراكم آهو به سازمان معرفي نمود. . روند اين حفاظت و تراكم وحوش ذكر شده موجب شد تا در سال 1370 اين منطقه از شكار ممنوع به منطقه حفاظت شده تبديل گردد و وسعت آن نيز با توجه به تعارضات موجود در منطقه كه امر كنترل را مواجه با اشكال مي ساخت به 255 هكتار كاهش يافت.
ارتفاعات مهم منطقه حفاظت شده كالمند-بهادران
منطقه حفاظت شده كالمند_بهادران را مجموعه اي از كوهها و دره هاي بزرگ و كوچك كه مشرف به تپه ماهورهاي گوناگون كه به دشتهاي وسيع و همواري ختم مي شوند،تشكيل داده است. بيش از نيمي از وسعت منطقه را نقاط دشتي و مابقي را نقاط كوهستاني و ارتفاعات صعب العبور پوشانده است.
الف- منطقه كالمند: از نظر عوارض طبيعي و پستي و بلندي،منطقه كالمند داراي شيب ملايمي بوده كه به دشتهاي سيلابي و تپه ماهورهاي كوچك و پراكنده منتهي مي شود. در دشتهاي وسيع منطقه،خاك از نوع شني با پوشش سنگي و تپه ماهورها و ارتفاعات صخره اي مي باشد.
ب-منطقه بهادران: بهادران را بخش ها و دشتهاي همواري كه در برخي نقاط به كفه هايي ختم مي شوند و به مقدار كم پشته هاي شني و تپه ماهورهايي در آن مشاهده مي گردد،تشكيل داده و بقيه نقاط را ارتفاعات كوهستاني و دره هاي گوناگون پوشانده است.
منابع آب منطقه حفاظت شده كالمند-بهادران
آب وحوش اين منطقه از طرق مختلفي تامين مي شود مانند سنگ آبها،چشمه ها و منبع هايي كه سازمان محيط زيست براي تامين آب مورد نياز وحوش ساخته است و به وسيله تراكتور آبگيري مي شود.که از این قبیل می توان به منابع زیر اشاره کرد.
( چشمه نيزار ، چشمه باغ بيدمشك ، چشمه چاه گله ، چشمه بكو ، چشمه كوه معدن ، منبع دشت هوبره ، تلمبه بادي و منبع دشت مهدي آباد ، منبع دشت جنگلباني).
گونه های گياهی و جانوری مهم وبا ارزش اقتصادی و اكولوژيكی
از گونه هاي مهم و با ارزش اقتصادي و اكولوژيكي گياهي مي توان به بنه،پسته وحشي،تاغ،انجير وحشي،آرتيپلكس،بادام كوهي،گون،اسپند و اشاره كرد. كه از بين همه اينها پسته داراي ارزش اقتصادي زيادي است زيرا علاوه بر مصرف در داخل استان،به خارج از استان فرستاده مي شود و در ضمن از گون براي تهيه كتيرا استفاده مي شود.
آهو و جبير از نمونه هاي بارز و شاخص مناطق دشتي و كويري منطقه حفاظت شده كالمند_بهادران هستند. مشاهده و سر شماري بيش از 500 راس آهو در ساعات اوليه صبح،نظر هر بيننده اي را جلب مي نمايد. يوزپلنگ از ديگر گونه هاي نادر كميابي است كه اخيرا مشاهده شده است. از پرندگان اين منطقه را مي توان به هوبره اشاره كرد كه پرنده اي است زيبا،كمياب و داراي ارزشهاي اقتصادي كه اهميت جهاني و اكولوژيكي دارد،و مهمترين زيستگاه طبيعي اين پرنده در ايران،نواحي جنوبي مهريز در داخل منطقه حفاظت شده مي باشد. زاغ بور پرنده اي نادر داراي ارزش بين المللي است كه زيستگاه رويش تاغ،گز،شور،و بالاخص قيچ زارها را انتخاب مي كند.
مناطق حساس از نظر اكولوژيكی
بدون ترديد،مراكزي كه از نظر جمعيتي داراي تراكم باشند،داراي فاكتورهاي اكولوژيكي و بيولوژيكي هستند. مثلا ارتفاعات كوه معدن-بوزش،گرده كوه و دشت كالمند كه پذيرش جمعيت زيادي از كل و بز،قوچ و ميش،و آهو دارند،جزو مناطق حساس به شمار مي روند و بايد اقدامات كنترلي سريعتري روي آنها صورت گيرد.
گونه های گياهی ( فلور ) خشكی منطقه حفاظت شده كالمند-بهادران
با توجه به شرايط آب و هوايي استان يزد،بارش اندك و نامنظم،نوسانات زياد درجه حرارت،تبخير فراوان،پائين بودن سطح آبهاي زير زميني و نامساعد بودن خاك منطقه و بطور مضاعف استفاده هاي غلط و نادرست اهالي در گذشته از پوشش گياهي مي توان به عوامل تخريب پوشش گياهي و آسيب هاي وارده به مناطق استان پي برد.
بوته كني-تهيه زغال چوب و چراي مفرط و خارج از فصل و رعايت نكردن اصول صحيح كشاورزي در گذشته از عوامل عمده فقر و پوشش گياهي استان بوده اند منطقه حفاظت شده كالمند_بهادران تا سال 1370 در زمره نمونه گسترده هاي مديريت يافته قرار نداشت و بالطبع ضوابط تعليف چراي دام و احشام در آن اجرا نمي شد. بعد از اعلام حفاظت منطقه،با تصويب شوراي عالي حفاظت محيط زيست حدود 50 هزار هكتار از مساحت منطقه معادل،يك پنجم،وسعت كل آن به صورت نقاط امن،حساس،آسيب پذير منطقه در نظر گرفته شد و در حال حاضر تلاش مي شود با اجراي ضوابط و مقررات چراي دام و به كار گيري سياست هاي اصلاح مراتع با هماهنگي اداره كل منابع طبيعي استان،پوشش گياهي اين حوزه مرمت،بازسازي و ترميم پيدا كند. شواهد امر در حال حاضر حاكي از وفور پوشش مرتعي و بجا ماندن بقاياي جوامع جنگلي در اين منطقه مي باشد.
برنامه های حفاظتی پيش بينی شده
1- اسارت،انتقال و رهاسازي سر ريز جمعيت حيات وحش بخصوص آهوان به منظور كاهش خسارت وارده به كشاورزان مستعد استان يا خارج از استان.
2- استفاده از نقطه نظرات و ديدگاههاي تشكل مردمي در رابطه با حفاظت از گونه ها.
3- بالا بردن فرهنگ زيست محيطي از طريق كارهاي ترويجي و آموزشي.
4- تقويت نيروهاي هميار محيط زيست كه اين برنامه چند سالي است به مورد اجرا گذاشته و گسترش آن موجب استفاده از نيروهاي مردمي و دوستدار طبيعت است.
مركز تكثير و پرورش گورخر ايرانی (گوراب)
در سال 1377 تعداد 4 راس گورخر (دو راس نر و دو راس ماده) از منطقه توران در استان سمنان زنده گيري و به استان يزد انتقال يافته و در مركز تكثير واقع در 35 كيلومتری شهر مهريز رها سازي گرديدند. در گذشته نزديك در اغلب دشتهاي سرزمين پهناورمان ايران، گله هاي بسيار بزرگی از اين گونه زيست می كرده است اما امروز تنها دو جمعيت بسيار كوچك از اين حيوان در دشت بهرام گور فارس و توران سمنان زيست مي كنند.
